Lễ Vu Lan, là một nghi lễ bắt nguồn từ tín ngưỡng Phật giáo. Theo đó, người xưa cho rằng ngày rằm tháng Bảy là ngày “vong nhân xá tội” nghĩa là bao nhiêu tội nhân ở dưới âm phủ, ngày hôm đó đều được tha tội. Bởi vậy, trên dương thế mọi gia đình đều làm cỗ bàn cúng gia tiên, và đồng thời có đốt vàng mã. Những gia đình có người mới mất, cũng nhân dịp này mời tăng ni tới làm chay tụng kinh và đốt vàng mã.
Tục cúng cháo
Xưa, tại các cầu quán, đình chùa, đều có tổ chức “cúng cháo” tức là cúng các cô hồn không ai cúng giỗ. Các tư gia, ngoài lễ cúng Thổ Công, cúng gia tiên, cũng có cúng cháo cho các cô hồn. Họ bày cúng ở trước cửa nhà. Đồ lễ đặt trên một cái mẹt, hoặc cái nong tùy theo nhiều ít và thường gồm có cháo hoa, thứ cháo nấu bằng gạo, cơm nắm thành những nắm nhỏ, hoa quả, bánh bỏng, kẹo, trầu cau và cũng có khi có xôi chè. Có nhiều đồ mã, vàng hương. Đồ mã thường là những quần áo cắt nhỏ, thành từng xấp. Quần áo tuy cắt nhỏ, nhưng tục tin rằng, xuống cõi âm, sẽ biến để các “âm hồn” vừa mặc. Mọi người khi cúng cháo tin rằng các cô hồn những cô nhi yểu vong, những người chết đường chết chợ, những người chết không ai biết, không ai cúng giỗ sẽ tới phối hưởng lễ cúng làm phúc trong ngày “xá tội vong nhân” này.
Lễ cúng, tại đình, chùa, cầu, quán tổ chức có quy mô hơn, có khi cũng đặt đàn làm chay như lễ Kỳ An lúc cuối xuân đầu hạ. ở những nơi này, cháo được múc ra những bồ đài lá mít cắm ở hai bên đường trước lễ đài. Đồ mã cùng trái cây và đồ lễ cũng nhiều hơn. Riêng về cháo, ngoài những bồ đài lá mít, còn cả một nồi cháo lớn. Khi cúng lễ xong, những người nghèo đem liễn tới xin cháo, các mục đồng và trẻ con xô nhau vào cướp những hoa quả bánh trái, tục gọi là cướp cháo. Những vàng mã được đem hóa, và có khi có sự tụng kinh để cầu siêu độ cho những vong hồn vô thừa tự.
Minh họa: Tranh vẽ Thập điện Diêm vương thế kỷ 19, Nhất điện – Tần Quảng Vương và Ngũ điện – Diêm La Thiên Tử. Thập Điện Diêm Vương là các vị thần cai quản cõi chết và phán xét con người ở Địa ngục căn cứ vào công hay tội họ đã tạo ra khi còn sống.
